Van een sterke naar een zwakke flexmarkt
Steeds meer zzp’ers worden de facto gedwongen via detacheringsconstructies te werken. Zo willen opdrachtgevers risico’s vermijden, vooral door onzekerheid/onduidelijkheid over de Wet DBA en door de opheffing van het handhavingsmoratorium. Het gevolg voor zzp’ers: minder inkomen, minder zekerheid, en verlies van zeggenschap over tarieven en contracten.
De wet DBA (2016) veroorzaakte veel onzekerheid, leidde tot handhavingsmoratorium en defensief gedrag van opdrachtgevers. De Rekenkamer en andere instanties hebben al gewezen op de problematische effecten van onduidelijke handhaving op de arbeidsmarkt.
Uitholling van zelfstandigen
Door de onzekerheid rond handhaving van de Wet DBA en het daarbij ontstane risicobesef bij opdrachtgevers, trekken veel opdrachtgevers zich terug of zoeken ze een ‘veilige’ route: mensen inhuren via een detacheerder of payrollpartij. Dat is geen vooruitgang — het is een verschuiving die zelfstandigheid uitholt en zzp’ers financieel en organisatorisch benadeelt. De meldingen die binnenkomen bij Comité ZZP rechtvaardigen een waarschuwing voor constructies die de zelfstandigheid van zzp’ers uithollen. Het is onjuist dat elke vorm van detacherings- of payrollconstructie
automatisch in strijd is met de WAB; wél is het terecht te waarschuwen dat sommige constructies die zelfstandigheid rechtsondergraven problematisch of in strijd met arbeidsrechtelijke regels kunnen zijn.
Minder geld, zelfde risico’s
Wat wél onmiskenbaar aantoonbaar is: wanneer zzp’ers worden gedwongen via tussenpartijen te werken, verandert hun positie vaak substantieel. Zij krijgen vaak minder netto overgehouden (door marge en werkgeverslasten die door het intermediair worden verrekend), verliezen directe regie over prijs- en contractonderhandelingen en blijven tegelijkertijd verantwoordelijk voor het regelen van pensioen, arbeidsongeschiktheidsverzekering en aansprakelijkheid. Comité ZZP heeft dit herhaaldelijk en op brede schaal aangekaart en handtekeningenactie gevoerd omdat dit de kern van zelfstandig ondernemerschap aantast. Dat is geen retoriek, dat is aantoonbaar ervaren effect.
Waarom is detacheren nadelig voor de zzp’er?
Bij detachering loopt de zzp’er vaak via een detacheringsbedrijf dat een marge inhoudt. Die kan behoorlijk oplopen. Dit betekent dat het bedrag dat de opdrachtgever betaalt, niet volledig bij de zzp’er terechtkomt. In vergelijking: bij directe uitzending of payroll is het bruto-inkomen vaak iets beter afgestemd op de werknemer/uitzender, terwijl bij detachering de marge vaak hoger en minder transparant is.
De zzp’er verliest regie over tarief en contractvoorwaarden; het detacheringsbedrijf bepaalt vaak de tarieven en voorwaarden. Bij payroll of uitzendconstructies is er meer transparantie, en vaak geldt er gelijke beloning en arbeidsvoorwaarden volgens de WAB.
Een zzp’er die via detachering werkt, blijft daarbij zelf verantwoordelijk voor zaken zoals: pensioen, arbeidsongeschiktheid, aansprakelijkheid. Tegelijkertijd houdt hij minder netto over door de marge van de detacheerder. Bij payroll of uitzendconstructies draagt de werkgever (het bureau) deze risico’s en kosten.
Detachering kan een schijnconstructie worden: de zzp’er wordt formeel als zelfstandige gepresenteerd, maar werkt feitelijk zoals een werknemer zonder echte ondernemingsvrijheid. Hierdoor verliest de zzp’er ondernemerschap en flexibiliteit, iets wat bij echte uitzend- of payrollrelaties juridisch duidelijker wordt geregeld.
Wat er moet gebeuren
Wij pleiten voor rechtszekerheid; heldere criteria voor zelfstandig ondernemerschap, zodat opdrachtgevers niet defensief handelen. Handhaven op DBA? Dan ook op WAB. Betere toezicht en handhaving om misbruik door tussenpersonen, die de overheid in de facto stimuleert met de DBA, te voorkomen. Dwing transparantie af: geef inzicht in wie gedetacheerd wordt, tegen welke tarieven en wat zzp’ers netto overhouden. Maar bovenal: zorg voor gelijke toegang voor alle werkenden tot sociale rechten en plichten. Dan zijn veel ingewikkelde constructies en de handhaving ervan niet meer nodig.
Detacheren, uitzenden, payrollen
Detachering is een arbeidsconstructie waarbij de formele werkgever (het detacheringsbedrijf) de voorwaarden bepaalt en er geen sectoroverkoepelende regeling is. De WAB waarborgt wel dat de arbeidsvoorwaarden vergelijkbaar moeten zijn met die van werknemers bij de inlener. Bij uitzenden is de werknemer in dienst van een uitzendbureau; specifieke regels voor loon, arbeidsvoorwaarden en flexibiliteit gelden. Bij payrollen is de payrollorganisatie is formeel werkgever; WAB versterkt rechten en plichten van werkgever en werknemer. Van de drie is detacheren doorgaans het minst gunstig: de minste rechten én het minste geld voor de zzp’er.
Wat de cijfers laten zien
Detachering groeit:
- Volgens Panteia is de omzet van detacheerders tussen 2017 en 2023 gestegen van circa 6 naar 8–12 miljard euro.
- Het gemiddelde aantal gedetacheerden per bureau steeg van 213 in 2017 naar 233 in 2022.
- CBS-cijfers laten zien dat in 2024 bijna 1,3 miljoen mensen met een hoofdbaan zzp’er waren (13% van alle werkenden), een stijging sinds 2013. Tegelijkertijd daalde het aantal zelfstandigenbanen licht met 19 duizend tot ruim 2,4 miljoen.
Begrippen kort - Zzp’er: zelfstandig, facturering op eigen naam, eigen risico en pensioen.
- Loondienst: werknemer met loonstrook, sociale premies en doorbetaling bij ziekte.
- Detacheren: werknemer in dienst detacheerder, tijdelijk bij opdrachtgever.
- Uitzenden: werknemer in dienst uitzendbureau, bij opdrachtgever, specifieke regels.
- Payrollen: payrollorganisatie is formeel werkgever; WAB versterkt rechten en beperkt misbruik.
