De aanpak schijnzelfstandigheid gaat niet over het beschermen van kwetsbare werkenden.
De verkiezingsprogramma’s laten zien dat politieke partijen niet bereid zijn om in te grijpen op de handhaving schijnzelfstandigheid. Ondanks dat ook zelfstandig ondernemers geraakt worden. De conclusie van Lex Tabak is dat de aanpak schijnzelfstandigheid al lang niet meer gaat over het beschermen van kwetsbare werkenden.
Minister Asscher in 2016: ‘we laten echte ondernemers met rust’
In 2016 werd de Wet DBA ingevoerd. Het doel was helder en de belofte was duidelijk. Minister Asscher schreef dat “de Wet DBA werknemers beschermt die eigenlijk in loondienst horen en laat echte ondernemers ondernemen.” - Kamerstukken II 2015/16, nr. 34 036
Het zou een simpele ingreep worden. De wet moest voorkomen dat kwetsbare werkenden aan de onderkant van de arbeidsmarkt onterecht als zelfstandige werden weggezet, zonder bescherming of sociale zekerheid. Voor echte ondernemers zou niets veranderen. Dat was de afspraak. Anno 2025 is de wet DBA onveranderd gebleven, maar worden zelfstandig ondernemers wel degelijk geraakt. De aanpak schijnzelfstandigheid laat echte ondernemers helemaal niet ondernemen, omdat hun opdrachtgevers angstig zijn gemakt over de gevolgen van inhuur.
Wat de verkiezingsprogramma’s niet laten zien
Sinds de handhaving sinds 1 januari 2025 gewijzigd is, zijn er diepe sporen getrokken door het ondernemerschap van zzp’ers. De politiek is daar veelvuldig op gewezen. Nu de meeste verkiezingsprogramma’s gepubliceerd zijn, wordt duidelijk wat de politiek van plan is met de misstanden binnen deze handhaving. Het antwoord: niets. Er wordt niet gesproken over het beschermen van de onderkant van de arbeidsmarkt en het gaat al lang niet meer over kwetsbare werkenden.
De verkiezingsprogramma’s laten geen scherpe reflectie op dit dossier zien. De realiteit is het tegenovergestelde. Als je de programma’s van VVD, GroenLinks-PvdA, CDA, PVV, Volt, NSC, BBB en anderen doorzoekt de gevolgen voor zelfstandig ondernemers, lees je nauwelijks iets. Het explosieve dossier van de arbeidsmarkt is too hot to handle. Waardoor er voor 1,5 miljoen zzp’ers niet goed valt te kiezen.
Van beschermen naar beperken
De aanpak van schijnzelfstandigheid is ongemerkt opgerekt. Wat in 2016 nog bedoeld was om kwetsbaren aan de onderkant te beschermen, is in de afgelopen negen jaar verworden tot een brede aanpak die ook echte ondernemers raakt. Normaal gesproken zou je verwachten dat zo’n fundamentele koerswijziging van beschermen van kwetsbaren naar het beperken van zzp-schap, geformaliseerd wordt via nieuwe wetgeving. Nadát er politiek draagvlak voor is. Dat is niet gebeurd.
Inmiddels zijn 1,5 miljoen zzp’ers het criterium “inbedding” in gerommeld. Formeel geen wetgeving, maar wel het fundament waarop de Belastingdienst haar feedback geeft aan opdrachtgevers. Die verschuiving is de politiek bekend. Ministers hebben in debatten keer op keer signalen gekregen dat duizenden echte ondernemers vastlopen door de onduidelijkheid. En tóch is dat besef volledig afwezig in de verkiezingsprogramma’s van 2025.
De conclusie: de politiek accepteert het belemmeren van zelfstandig ondernemer
De politiek accepteert inmiddels dat ook echte ondernemers geraakt mogen worden. Niet alleen de “schijnzelfstandigen” aan de onderkant worden aangepakt, maar iedereen die buiten loondienst werkt, kan onder de Wet DBA klem komen te zitten.
De Wet DBA is nooit ingetrokken, maar wel van functie veranderd. Ooit een instrument om kwetsbaren te beschermen, nu een middel om het aantal zzp’ers terug te dringen. Zonder dat daar openlijk politieke verantwoording over wordt afgelegd. Dat is het echte verhaal van 2025. Niet wat er staat in de verkiezingsprogramma’s, maar wat er niet meer in staat.
Lex Tabak
