De mythe van schijnzelfstandigheid
Schijnzelfstandigheid. Het woord alleen al roept een gevoel van mist en onduidelijkheid op. Het concept van ‘schijnzelfstandigheid’ is zo diffuus en onduidelijk, dat het in feite niet bestaat als een werkbaar, eerlijk en consistent onderscheid. De uitvoerbaarheid is dan ook nooit volledig getoetst.
Het is tijd om deze term, die meer verwarring dan duidelijkheid schept, af te schaffen.
De grijze waas van de definitie
Wat is schijnzelfstandigheid precies? De definitie is notoir vaag en hangt af van een complex web van criteria, zoals gezagsverhouding, persoonlijke arbeid, vrije vervanging, inbedding in de organisatie.
Het probleem is dat deze criteria niet eenduidig zijn. Er is geen magische drempel of heldere checklist. Een kleine verschuiving in hoe de relatie wordt geïnterpreteerd, kan het verschil betekenen tussen een erkende zzp'er en een 'schijn' werknemer.
De dans van de jurisprudentie
Als de wetgever al onduidelijk is, moet de rechtspraak dan helderheid brengen? Helaas, ook de reeks rechtszaken en aanvullende jurisprudentie (zoals de arresten rondom maaltijdbezorgers of pakketbezorgers) leidt vaak tot meer complexiteit in plaats van de gewenste duidelijkheid.
De uitspraken zijn vaak contextafhankelijk. Wat in de ene sector of voor de ene functie geldt, kan in de andere situatie net anders uitvallen. Dit creëert:
- Onzekerheid bij zzp'ers: Je weet pas écht waar je aan toe bent als je voor de rechter staat.
- Angst bij opdrachtgevers: De angst voor naheffingen en boetes leidt tot krampachtigheid of het volledig mijden van zzp'ers.
De constante noodzaak tot aanvullende juridische duiding bewijst de fundamentele zwakte van het concept. Een onderscheid dat pas 'bestaat' na een jarenlange juridische strijd, is in de praktijk geen bruikbaar onderscheid.
Ons pleidooi: twee Categorieën, geen schijn
Het onderscheid tussen zzp'ers en werknemers simpelweg moet gaan over bewustzijn en vrije keuze. We maken een helder onderscheid in slechts twee groepen:
- Gedwongen zelfstandigen (<10% van de zelfstandigen): Dit is de groep van zzp'ers die weinig keus heeft, vaak weinig uurloon verdient en wiens positie meer lijkt op onderbetaald en onbeschermd werknemerschap, vaak zonder een ondernemende intentie. Dit is een probleem dat we moeten aanpakken met maatregelen voor kwaliteitsbescherming en minimumtarieven, niet met een generieke term als 'schijn'.
- Gewone, bewuste zelfstandigen (ruim 90% van de zelfstandigen): Dit is de overgrote meerderheid. Zij hebben bewust gekozen voor het ondernemerschap, de bijbehorende vrijheid, het hogere risico én de kans op een hoger rendement. Ze zijn trots op hun zelfstandigheid.
Waar is de 'schijn' dan gebleven? Nergens. De overgrote meerderheid van zzp'ers is bewust zzp'er. Hun intentie is helder. Door hen onder de paraplu van schijnzelfstandigheid te plaatsen, negeert de overheid hun bewuste keuze en de economische realiteit.
Conclusie: Weg met de Term 'Schijn'
De term 'schijnzelfstandigheid' is zelf schijn. Het suggereert dat er een objectieve, makkelijk meetbare grens is, terwijl de praktijk en de rechtspraak het tegendeel bewijzen. Het creëert onrust en belemmert ondernemerschap.
Wij roepen de politiek op: schaf de term af. Focus in plaats daarvan op het beschermen van de kleine groep daadwerkelijk gedwongen zelfstandigen, en laat de grote groep bewuste ondernemers met rust.
Zelfstandigheid is geen schijn, het is een bewuste keuze. Laten we die keuze respecteren en juridische kaders scheppen die helder zijn, in plaats van een onwerkbaar spookbeeld in stand te houden.
